Διερεύνηση οστεοπόρωσης – Δείκτες οστικού μεταβολισμού (P1NP, β-CTx)
Το ανθρώπινο οστό υφίσταται συνεχή αναδιαμόρφωση μέσω της διαδικασίας αποδόμησης (απορρόφησης) και επανασχηματισμού του, με την ευθύνη δυο διαφορετικών ειδών κυττάρων, των οστεοκλαστών και οστεοβλαστών αντιστοίχως.
Η οστεοπόρωση είναι ένα μεταβολικό νόσημα οφειλόμενο στην ανισορροπία αναδιαμόρφωσης του οστού κατά την οποία η αποδόμηση του συμβαίνει ταχύτερα από τον επανασχηματισμό του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το οστό να γίνεται πορώδες και εύθραυστο με αυξημένο τον κίνδυνο καταγμάτων, ιδιαίτερα στο ισχίο, τη σπονδυλική στήλη και τον καρπό. Υπολογίζεται ότι ένα οστεοπορωτικό κάταγμα λαμβάνει χώρα κάθε 3 δευτερόλεπτα και περισσότερα από 200 εκατομμύρια άνθρωποι (κατά βάση γυναίκες) προσβάλλονται παγκοσμίως.
Για την αντιμετώπιση της είναι διαθέσιμες αρκετές και εξαιρετικά αποτελεσματικές θεραπείες, ωστόσο η μη συμμόρφωση των ασθενών καθώς και η μειωμένη ανταπόκριση ενίοτε σ’ αυτές είναι δυνατόν να μην αποφέρουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Η συνήθης πρακτική για την αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία είναι ο συστηματικός έλεγχος της οστικής πυκνότητας ανά 24 μήνες, καθώς αξιοσημείωτες μεταβολές σ’ αυτήν λαμβάνουν χώρα σε διάστημα πολλών μηνών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου.
Σήμερα, με την αξιοποίηση δυο νέων δεικτών οστικού μεταβολισμού στο αίμα (ορό και πλάσμα), δίνεται η δυνατότητα έγκαιρης παρακολούθησης της θεραπευτικής αντιμετώπισης και της τροποποίησης της εκεί που απαιτείται.
Οι συγκεκριμένοι δείκτες είναι τα προϊόντα αποδόμησης του κολλαγόνου τύπου 1 και του πρόδρομου μορίου του, προκολλαγόνου τύπου 1.
Το κολλαγόνο τύπου 1 είναι ένα σημαντικό συστατικό της θεμέλιας ουσίας των οστών. Κατά τον φυσιολογικό μεταβολισμό των οστών, οι οστεοκλάστες με την βοήθεια ειδικών ενζύμων αποδομούν το ώριμο κολλαγόνο τύπου 1 προς μικρά κλάσματα, τα οποία περνούν στην κυκλοφορία και απεκκρίνονται μέσω των νεφρών.
Όταν η οστική απορρόφηση (αποδόμηση) είναι αυξημένη, (π.χ. σε προχωρημένη ηλικία ή ως αποτέλεσμα οστεοπόρωσης), παρατηρείται μια αντίστοιχη αύξηση στο επίπεδο των κλασμάτων κολλαγόνου στο αίμα με σημαντικότερα τα β‑καρβοξυτελικά τελοπεπτίδια (β-CTx ) ή β-CrossLaps.
Αντίστοιχα οι οστεοβλάστες κατά τον σχηματισμό των οστών, εκκρίνουν το πρόδρομο μόριο του κολλαγόνου τύπου 1 (προκολλαγόνο τύπου 1), που περιέχει τόσο αμινοτελικές (N) όσο και καρβοξυτελικές (C) προεκτάσεις. Οι προεκτάσεις αυτές (προπεπτίδια) διασπώνται από ειδικά ένζυμα κατά τον σχηματισμό της θεμέλιας ουσίας των οστών και απελευθερώνονται στην κυκλοφορία. Το αμινοτελικό προπεπτίδιο του προκολλαγόνου τύπου 1 (P1NP), το οποίο απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του σχηματισμού κολλαγόνου τύπου 1 και της μετέπειτα ενσωμάτωσής του στη θεμέλια ουσία του οστού έχει οριστεί ως δείκτης σχηματισμού του οστού.
Η εργαστηριακή ανίχνευση και μέτρηση του P1NP, ως δείκτη σχηματισμού (αναδόμησης) του β-CTx και ως δείκτη απορρόφησης (αποδόμησης) του οστού στο αίμα, είναι δυο τεστ, τα οποία μπορούν να συμβάλλουν στην παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία για την οστεοπόρωση 3 μήνες μετά την έναρξή της στους πάσχοντες (μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, άτομα με διαγνωσμένη οστεοπενία, ασθενείς με διαγνωσμένη νόσο του Paget κ.α.).
Παρόλο που υπάρχουν πολλοί δείκτες οστικού μεταβολισμού, οι δύο προαναφερόμενοι έχουν προταθεί από τους οργανισμούς IFCC (International Federation for Clinical Chemistry) και IOF (International Osteoporosis Foundation), ως δείκτες αναφοράς.
